|
|
Bu makalenin farkl� dillerde bulundu�u adresler: English Castellano ChineseGB Deutsch Francais Italiano Nederlands Portugues Turkce |
taraf�ndan Egon Willighagen <egonw(at)linuxfocus.org> Yazar hakk�nda: N�jmegen �niversitesinde, kimya dal�nda ald��� master derecesinden sonra, ayn� �niversitede doktoras�n� molek�llerin g�r�nt�lenmesi konusunda yapmaktad�r. Basketbol oynuyor ve Java ile uygulamalar yaz�yor. T�rk�e'ye �eviri: Erdal MUTLU <erdal(at)linuxfocus.org> ��erik: |
�zet:
Bu yaz� "Linux System Administration - A User's Guide" Marcel Gagné tarf�ndan yaz�lm�� kitab�n incelemesidir. Kitap, 532 sayfadan ve 26 b�l�mden olu�makta olup, Linux'un y�klenmsi, daemonlar, �al��ma seviyeleri, dosya sistemleri, ge�i�s�zc��� politikalar�, a� y�netimi, g�venli programlama ve daha fazlas�n� i�ermektedir.
Sonundan ba�layaca��m: bu iyi bir kitapt�r. Bundan yakla��k �� sene �nce do�um g�n�m i�in bir arkad���mdan, Linux hakk�nda bir kitab� hediye olarak ald�m. �ok k�t� bir kitapt�, ama Hollandaca'yd� ve yan�nda RedHat da��t�m CD'si vard�. Bir aydan daha az bir s�re sonra, Chip (Almanca) dergisinin, Debian 2.1 da��t�m� ile birlikte y�lba�� �zel say�s�n� ald�m ve bir daha o kitaba hi� bakmad�m. Bunlar� anlatmam�n nedeni, Linux hakk�nda yaz�lm�� bir�ok k�t� kitab�n olmas�d�r. �yle san�yorum ki, Linux hakk�nda hem giri� niteli�inde olup, hem de Linux'un �nemli konular�n� kapsayacak ve takip edilmesi kolay kitap yazmak zor i� olsa gerek. Marcel Gagné bunu ba�arm�� durumdad�r.
Kitab�n �nemli noktal�ndan biri, yazar�n genel bir bak�� a��s� sunmaya �al��mas�d�r. Herzaman i�in y�netsel i�leri farkl� y�ntemler ile yap�labilece�inden s�zetmektedir: komut sat�r�ndan ve KGA'den, genellikle KDE ve Gnom'dan. Bir�ok konu, resimler ve notlar ile desteklenmektedir. Bu notlar genellikle ek bilgiler vermektedir: ya daha ayr�nt�l� bilgi ya da terminoloji ile ilgili k�sa bir �zet. S�zgelimi 4. sayfadaki ikinci not �ok ilgin�tir:
Marcel'in kabulu #312: Herkes Red Hat Linux (veya Caldera, veya Slackware Linux vs.) da��t�m�n� kullanmamaktad�r.
Bu al�nt�, kitab�n sadece bir da��t�m i�in yaz�lmad���n� g�sterir. Kitab�n bu �ekilde yaz�lm�� olmas�, yeni ba�layan ve hen�z hangi Linux s�r�m�n� kullanaca�� hakk�nda karar�n� vermemi� bir sistem y�neticisi i�in �ok uygundur.
Ancak, kitab� iyi (belkide �ok iyi) olarak notland�rd�m, ama m�kemmel de�il. Kitab�n baz� b�l�mleri, konular� itibariyle biraz eski kalm�� veya tam de�il. Kitap ge�en Eyl�l ay�nda bas�lm��, ancak 2.4 �ekirde�inden s�zedilmedi�ine bak�l�rsa ondan bir sene kadar �nce yaz�lm�� olmal�d�r. Bunun yazarlar�n hatas� olarak g�rm�yorum, nedeni, Serbest Yaz�l�m/Linux toplulu�unun �ok h�zl� yaz�l�m geli�tirmesidir. Belkide, en son konular konusunda kitap basan bas�mevlerine g�re h�zl�. Yaz�r�m kendisi bile bundan yedinci sayfada s�zetmektedir.
Yazar�n, hen�z sadece �� y�ll�k bir deneyimi olmas�na ra�men, kitapta bir�ok kullan��l� araca ve p�f noktalara yer vermektedir, ki bunlar� ba�ka bir yerde g�rmedim. Bunun anlam� yazar�n, �ok deneyimli bir sistem y�neticisi oldu�udur. Ayr�ca, kendisi, Linux Journal ve Sys Admin Magazine dergilerine yaz�lar yazmaktad�r. �lk dergiden Sistem Y�neticisi k��esini �nternet'ten okuyabilirsiniz.
�lk iki b�l�mde, k�saca, Linux'un ne oldu�u ve Linux da��t�mlar� anlat�lmaktad�r. Ayr�ca, 7 b�y�k Linux da��t�m� kar��la�t�r�lmaktad�r. Hen�z 19 sayfa ge�meden, 3. b�l�me gelindi�inde, yazar, �oktan birs�r� malzeme vermeye ba�lam��t�r bile. Nas�l yard�m veya bilgi alabilece�ini anlatan b�l�m�n ilk sayfas�nda : "man ls" yazman�z� s�yl�yor. Ve daha sonra, �rnekler ve kullan�ma haz�r komut sat�r� se�enekleri verilmektedir. LinuxFocus'taki yaz�lar gibi yani. Anlat�lan bilgi kaynaklar�, man sayfalar�, info sayfalar�, NASIL belgeleri, LinuxDoc, kullan�c� gruplar� ve UseNet dir. Eksik g�z�ken birtek �ey var, o da elektornik ortamda yer alan Linux dergilerin listesidir.
Linux'un ne oldu�unu ve nas�l yard�m bulabilece�inizi anlatt�ktan sonra, hemen Linux'un nas�l y�klenece�i anlat�lmaktad�r. Donan�m ile ilgili birka� konudan sonra, bir Linux da��t�m�n�n nas�l y�klenece�i konusunda genel bak�� a��s� ile bilgiler verilmektedir. B�l�m�n sonunda ise, acil durum disketinin nas�l yarat�labilece�i ve Linux'un nas�l kapat�l�p a��labilece�i anlat�lmaktad�r. Sistem y�neticisi i�in gerekli �nemli bilgiler bunlar.
5. b�l�mden 9. b�l�me kadar temel sistem y�netimi konular� i�lemektedir. Anlat�lan konular aras�nda : komut sat�r�, bir programdan ba�kas�na boru ile veri aktar�m�, dosya eri�im haklar�, kullan�c�lar ve gruplar, grep ile bilgi bulma, vi ve emacs kelime i�lemcileri, daemonlar, �al��ma seviyeleri, g�venli ge�i�s�zc�kleri, t�k�z tekerler, dosya sistemleri ve quotalar. En basitinden bir Linux sisteminin nas�l y�netilebilece�i ile ilgili bilgiler verilmektedir. Bir�ok konu i�in, komut sat�rnda anlat�lanlar�n yan� s�ra, grafik ortamndaki kar��l�klar� da g�sterilmektedir. Yazar�n, ger�ekten iyi bir sistem y�neticisi oldu�u, verdi�i �rneklerden ve p�f noktalardan anla��lmaktad�r. Benim en �ok sevdi�im �rnekler aras�nda, 99. sayfada yer alan ve sadece e-ileti i�in kullan�c� hesab�n�n nas�l a��laca��d�r:
useradd -g popusers -s /bin/false aeinstein
9. b�l�mde, xdm ve gdm gibi grafik giri� y�neticileri, KDE ve Gnome gibi baz� pencere ve masa�st� y�neticileri, X pencere sisteminin yap�land�r�lmas�, tu� e�le�tirmeleri ve video seviyeleri (video modes) gibi konular anlat�lmaktad�r.
11. b�l�mde, yaz�l�m bulma, yap�land�rma ve y�kleme konular�n� i�lenmektedir. Yaz�l�m bulma i�lemi bu g�nlerde �nternet ba�lant�s� gerektirdi�inden, 10. b�l�mde PPP ba�lant�lar�n�n nas�l yap�land�r�laca�� konusunu i�lenmektedir. Yaz�l�m bulmada s�z� edilen sanaldoku y�releri: Freshmeat, Tucows, SourceForge, Rpmfind ve Ibiblio dur. Yaz�l�m yap�land�rmaya geleneksel yol olarak ./configure && make verilmi�tir. Ayr�ca, CPAN'den elde edece�iniz Perl mod�lleri anlat�lmakta, ancak burada yer CPAN'�n mod�lleri anlat�lmamaktad�r. Daha sonra, deb, tgz ve rpm gibi yaz�l�m paketleme sistemleri anlat�lmaktad�r. Burada yine, grafik aray�zlerden de s�zedilmektedir.
12. b�l�mde, Linux �ekirde�in �nternet'ten �ekilmesi ve derlenmesi konusunu anlatmaktad�r. Burada �zel bir �ey yok. 13. b�l�m, yaz�c�lardan ��kt� almay�, filtreleri, yaz�c� kuyruk veya i� takibi, PostScr�pt, LPR ve CUPS konular� i�lenmektedir. Biraz k�sa bir b�l�m, ancak ba�lamak i�in gerekli her�ey var.
14 ile 15. b�l�mlerde, sistem y�neticisinin i�ini kolayla�t�ran kabuk programlar� ve i�leri otomatik nas�l yap�l�r konular� anlat�lmaktad�r. If, for, until do gibi temel kabuk deyimlerini burada g�rebilirsiniz. Programlama dili olan Perl'den de s�zedilmektedir. Crantab'�n yan� s�ra expect gibi di�er ara�lardan da s�zedilmektedir.
16. b�l�mde, sistem ayg�tlar�ndan, sistem ayg�tlar�ndan ve yine sistem ayg�tlar�ndan s�zedilmektedir. SCSI/IDE, CD okuyucu ve yaz�c�lar�, dolay�s�yla cdrecord burada anlat�maktad�r. Taray�c�lar, donan�m� �al��t�racak kadar anlat�lmaktad�r. B�l�m, type'lerden ve di�er ayg�tlardan s�zederek bitmektedir.
Sonraki b�l�mde, sistem y�neticilerinin en �nemli konular�ndan biri olan yedeklemeden ve yedekleme yapman�n birka� yolundan s�zedilmektedir! Burada, cpio, dump ve tar'dan s�zedilmektedir. Daha sonra, dosya eri�im haklar�n� koruyarak yedekleme almayla devam etmekte. Yaz�labilen CD'lere yedekleme yapmak i�in bir de kabuk program� verilmi�tir, ancak ne yaz�kki, bu programda birden fazla CD yedekleme yapma yer almamaktad�r. Bir de, Arkeia gibi yedekleme yapman�z� sa�layan ticari yaz�l�mlar ve grafik aray�zler anlat�lmaktad�r.
18. b�l�mde, servisler/ba�lant� noktalar�, domain, ip adresleri, subnet/netmask, routing, isim sunucusu (DNS), a� dosya sistemi (NFS), a� bilgi sistemi (NIS) ve NTP'den s�zedilmektedir.
19. b�l�mde, linuxconf ve webmin (ikisi de internet gezgini ile kullan�l�yor) anlat�lmaktad�r. Ayr�ca, tek diskete s��an ve Linux olmayan �e�itli sistemlerin dosya sistemlerine bakmaya veya a��l��lar�nda sorun oldu�una yard�mc� olan da��t�mlar anlat�lmaktad�r. Kitapta, Go-Anywhere Linux, Tomsrtbt, ve Trinux yer verilmi�tir. Bilgisayarlara uzaktan eri�im ve denetim yap�lmas�n� sa�layan VNC anlat�lmakta ve �rnek olarak Windows y�kl� bilgisayarlar� uzaktan nas�l y�netilebilece�i g�sterilmektedir.
Daha sonraki iki b�l�m�n ad� "Kavram�n �spat�" ve burada iki ger�ek �rnek anlat�lmaktad�r. �lki, arka tarafta PostgreSQL veritaban��n yer ald��� bir sanaldoku sunucusundan s�zedilmektedir. �kinci �rnek ise, yerel a�'da, a� sunucular�n ayarlanmalar� ele al�nm��t�r.
22. b�l�mde, Linux a��n�za Windows bilgisayarlar�n nas�l yerle�tirilece�inden s�zetmektedir. Dosya ve yaz�c� payla��m� i�in Samba anlat�lmaktad�r. Ayr�ca, Linux alt�nda Windows programlar�n� �al��t�rabilmek i�in �� programndan s�zedilmektedir: Wine, VMware ve Win4Lin.
Sistem y�neticisinin �nemli g�revlerinden birisi de, sistem loglar�n� denetlemek ve �zetler ��kartmakt�r. Bu konu 23. b�l�mde i�lenmektedir. /var/log dizinindeki dosyalar anlat�lmakta ve ayr�ca, loglar� �evirerek (belli bir s�re eskilerini ba�ka bir dosyaya yedekleyip, dosyay� s�f�rlamak) disk alan�n� kabul edilebilir �l��lerde tutma i�leminden de s�zedilmektedir. Birka� sayfa boyunca, loglar�n nas�l incelenebilece�i anlat�lm��t�r. Ancak, loglar�n �zetini ��kartmak i�in Analog ve Webalizer'dan ba�ka ara�tan s�zedilmemektedir. Bu ara�larla sanaldoku loglar�n d���ndakiler incelenememektedir. S�zgelimi, LinuxFocus'un �nceki saylar�nda s�z� edilen Lire, sanaldoku sayfalar�n�n olu�turdu�u loglardan ba�ka loglar� da i�leyebilmektedir.
24 ve 25. b�l�mlerde, g�venlik ve sisteminiz nas�l daha g�venli hale getirebilece�inizden s�zedilmektedir. ��lenen konular: g�venli kabuk (SSH), openSSH, kriptolanm�� internet ba�lant�lar i�in SSL (HTTPS), PGP ve GnuPGP. Yani, ba�laman�z i�in gerekli olan her�ey. �kinci k�s�mda, sistem g�venli�inin denetlenmesi ve sisteme yap�lacak sald�r�lar�n �nlenmesi konular� i�lenmi�tir. ��lenen konular: ba�lant� noktalar� tarama (port scanners) ara�lar�, PortSentry, veri dinlemesi (sniffers) ara�lar� ve ate� duvarlar�d�r (firewall).
Sisteminiz �al���r duruma geldi�inde ve yerel a��n�za ba�land���nda, sistem performans�n� inceleme ve etkinle�tirme konularana zaman ay�rmak isteyebilirsiniz. Sistemin i�leyi�ini inceleme, olu�abilecek sorunlardan �nceden haberdar olmaya yard�mc� olmaktad�r. Performans ayarlamalar� yapmak ise, �ok yo�un �al��an ortamlarda �nem kazanmaktad�r. Anlat�lan programlar: uptime, top (and gtop, kpm), free, vmstat ve ps. Bunlar basit ara�lard�r, ancak birtak�m kabuk programlar� ile, sistemdeki �e�itli olaylar hakk�nda �nemli bilgi edinmenizi sa�layabilirler. Bu b�l�mde, Telemetry Box gibi, toplam ��z�mlere yer verilmemi�tir. Birka� sayfa, a� ve disk performanslar�n�n ayarlanmas�na ayr�lm��t�r.
Sonunda bitmek i�in: bu iyi bir kitapt�r. �zellikle de yeni ba�layanlar veya yar� zamanl� sistem y�neticileri i�in �ok kullan��l� bir kitapt�r. Sistem y�neticinin �stlendi�i g�revlerinin b�y�k bir k�sm�, bu kitapta anlat�lmaktad�r. Kitap ayr�ca, 24 sayfal�k, olduk�a kal�n bir index b�l�m� i�ermektedir, bu da kitab� ba�ucu kitab� olarak kullan�lmas�n� sa�lamaktad�r. Baz� konular di�erlerine g�re daha fazla derinlemesine ve ayr�nt�l� olarak i�lenmi�tir, bu da o konular�n daha fazla i� g�c�ne gereksinimi oldu�unu g�stermektedir. Kitap, genel olarak, Linux i�letim sistemini olduk�a geni� �l��de ele alm��t�r ve Linux ile �al��maya ba�lamak i�in gerekli her�eyi �zetlemektedir.
Kitaba, 10 �zerinden 8.5 veriyorum.
|
G�rsely�re sayfalar�n�n bak�m�, LinuxFocus Edit�rleri taraf�ndan yap�lmaktad�r
© Egon Willighagen, FDL LinuxFocus.org Buray� klikleyerek hatalar� rapor edebilir ya da yorumlar�n�z� LinuxFocus'a g�nderebilirsiniz |
�eviri bilgisi:
|
2002-01-21, generated by lfparser version 2.21