|
|
Bu makalenin farkl� dillerde bulundu�u adresler: English Castellano Deutsch Francais Italiano Nederlands Russian Turkce |
taraf�ndan Georges Tarbouriech <georges.t(at)linuxfocus.org> Yazar hakk�nda: Georges uzun s�redir ticari ve serbest olan Unix i�letim sistemi kullan�c�lar�ndan biri. Eski bir NeXT hayran� olarak, OS g�r�nt�s� ve hissini kullanan serbest �al��malar� olduk�a be�enmektedir. T�rk�e'ye �eviri: Onan G�rel <guren(at)be.itu.edu.tr> �zden Ak�nc� <akinci(at)be.itu.edu.tr> ��erik: |
�zet:
Bundan 10 sene kadar �nce, inan�lmaz bir makine yine en az onun kadar
inan�lmaz bir OS s�r�m�yle ortaya ��kar�ld�. Bu makineye NeXT ve bu yeni OS
s�r�m�ne de NeXTStep ad� verildi.
Bundan �nce buna benzer bir �ey g�rmemi�tik: bu makine son derece iyi bir
�ekilde tasarlanm��t�, ve nefes kesici g�zellikte bir aray�ze sahipti. �lk ba�ta
BSD 4.2 tabanl� olan hemen
sonra 4.3 e ��kar�lan OS un �ekirde�i de son derece k���kt�. Bununla beraber,
ilk defa grafik ve nesneye dayal� geli�tirme arac�n� �n�m�ze sundu: Interface
Builder
(Bu inan�lmaz ara� i�in Jean-Marie Hullot ve Bertrand Serlet'e te�ekk�r ederiz).
Ticari olarak d���n�rsek, bu makine ger�ek bir ba�ar�ya ula�amam��t�r. Sonra,
NeXT Sun gibi de�i�ik OS'lar�
taban alarak �al��maya ba�lad�. Bu API'ye (Uygulama Program� Aray�z�) OpenStep
olarak adland�r�ld�. Bundan sonra, GNU b�y�k bir projeye giri�ti, GNUstep,
http://www.gnustep.org/, to build a
free OpenStep ger�eklemesi. Bu makale hen�z bitmemi� olan bu b�y�k �al��may�
sunmaya y�neliktir.
GNUstep i�in, ba�ka b�y�k bir serbest �r�ne ihtiyac�n�z vard�r: Window Maker
. Window Maker NeXT'in pencere y�neticisidir. E�er hen�z bununla ilgili yeterli
bilgiye sahip de�ilseniz,
ba�ka bir makaleye g�z atabilirsiniz.. Bu yaz� haz�rlan�rken Window Maker'�n son
s�r�m� 0.64.0 idi.Bu pencere y�neticisi asl�nda GNUstep projesinin bir
par�as�d�r, ve e�er isterseniz buna
ula�abilirsiniz.http://www.windowmaker.org/. Window Maker neredeyse ticari ya da
serbest her t�rl� Unix ortam�nda �al��abilmektedir. Bu GNUstep'e g�re biraz
farkl�yd�.
NetBSD, FreeBSD, OpenBSD gibi her t�rl� Linux �e�idinde ko�abilecekti �zerinde
ko�tu�u OS �e�idine g�re daha fazla ya da daha az kararl�yd�. Ticari Unix'leri
de dikkate alacak �ekilde
Solaris, Irix... gibi Unix'lerde de �al��abilecekti. Bir kere ekran�n�z NeXTStep
gibi g�r�n�rse, GNUstep sanal doku y�resine gidip ihtiyac�n�z olan her�eye
ula�abilirsiniz.
Ve neye ihtiyac�n�z var? A��k�as�, nesnel bir C derleyicisi (hat�rlay�n, neyneye
dayal� bir yap�ya sahipti). gcc 2.8 ve �st� i�inizi g�recektir. �nerilen ise
libobjc'dir.
Derleme i�in gerekli ara�lar d���nda, GNUstep 'in marifetlerine de ihtiyac�n�z
olacakt�r: bu temel k�t�phane, en az, grafik kullan�c� arabirimi k�t�phanesi,
X11 backend (xgps veya xdps)...
ve di�erleri. Bunlardan bir �o�unu indirebilirsiniz, bu size ba�l�: se�iminizi
yapmak i�in listeyi inceleyebilirsiniz. �rne�in, Aray�z Yap�c� olarak Gorm'u
alabilirsiniz,ve tabii ki, �rnekler,
veya kullan�c�lar�n uygulamalar�na da ula�mak m�mk�n.
Sadece indirdiklerinizi derlemek zorundas�n�z! Asl�nda, OKUBEN�'leri ve
KUR'lar� okumal�s�n�z. Ayr�ca GNUstep'in NASIL YAPILIR (HOWTO) d�k�man� da,
okuman�z� �nerceklerimiz aras�nda.
Derlemeden sonra i�inizin �o�u �evresel de�i�kenleri ve programlar� d���nmek, ve
ba�latmak. (�rne�in, gdnc adl� motor).
�nceden de belirtildi�i gibi, iki farkl� backend'e sahip olabilirsiniz : Biri X
ve di�eri dps, Display PostScript in k�salt�lm��� olan serbest bir program. Bu
sonuncusu daha iyi sonu�lar
verecektir fakat geli�tirilme a��s�ndan X 'ten geride kalm��t�r. Sizin OS 'unuza
g�re, �evresel de�i�kenleri tan�mlarken dosya yollar�n� denetleyin. En az�ndan,
GNUSTEP_SYSTEM_ROOT de�i�kenini
tan�mlaman�z gerekecektir ve �e�itli programlara ve script'lere olan yollar� da
belirtmeniz gerekebilir. Bu k�sm� bitirdi�inizde GNUstep ile "oynayabilirsiniz".
GNUstep sanal doku y�resinde bir �ok �rnek vard�r, kullan�c� uygulamalr�
k�sm�nda veya indir k�sm�nda bunlar g�r�lebilir. Asl�nda, e�er NeXTStep veya
OpenStep hakk�nda bir bilginiz yoksa
bu �rnekleri incelemek GNUStep ile ha��r ne�ir olmak i�in en iyi yoldur.
Bunlar�n �o�u �al��an �rneklerdir ve size temeldeki yap�n�n mant���n�
anlaman�zda �nemli bir katk�da bulunacaklard�r.
Program kodunu incelemek size nesnel C ile ilgili bir �ok �ey ��retecektir. C'yi
bilen biri i�in nesnel C 'yi ��renmek biraz daha kolayd�r ve her halde C++ '�
��renmekten �ok daha kolayd�r.
(tabii, bu sadece benim d���ncem). Bu �rnekler i�inde, en iyilerinden biri "font
panel" dir. Ger�ekten orjinaline �ok benzemektedir. S�ras� gelmi�ken , bu
makalede kar��la�t�rma yapabilmeniz
i�in GNUstep ve NeXTStep'e ait baz� ekran g�r�nt�lerine yer verilmi�tir, �lk
�rnek a�a��da verilmi�tir : GNUstep'in "font panel"i ve NeXTStep'in "font
paneli".
Bir ba�ka ilgin� �rnek ise "Edit app". Hen�z tam
olarak �al��mamaktad�r ama orjinaline �ok yak�n olan bu �rnek de �ok iyi bir
�al��mad�r.
En iyi ��retici �rneklerden biri ise GSTest'tir. GSTest'i �al��t�rmak size
pencereler d��meler kayan barlarla ilgili anlamak istedi�iniz her�eyi
��renmenizi sa�layacakt�r.
Bu asl�nda her�eyi bir arada toplayan bir �rnek! Program�n koduna ��yle bir
bakman�z kitaptan ��renmeye �al��maktan daha iyi olacakt�r.
Tabii ki,bu di�er �rneklerin �ok ilgisiz oldu�u anlam�na gelmiyor: onlar�n da
faydas� olacakt�r!
A��k�as�, bir �ok uygulaman�n yazar� olan, Nicola Pero, gayet iyi i�
��karm��t�r.
Yine Nicola'n�n yazd��� g�zel �rneklerden biri, Finger'd�r. Parmak i�in bir
grafik kullan�c� aray�z�d�r.(tahmin edebildiniz mi?), ping, traceroute. ��te
Finger:
Asl�nda bunu gibi bir�ok uygulamaya de�inebiliriz
ama gerisini de okuyucunun merak�na burakal�m.
NeXTStep ile bize g�r�nen temel devrim Interface Builder'd�r. �sminden de
anla��laca�� gibi , uygulamalar�n�z i�in grafik kullan�c� arabirimi yaratman�z�
sa�layan bir ara�t�r.
Fakat, nas�l bir ara�! Hat�rlarsan�z, 80'lerin sonunda: bu sadece inan�lmazd�!
Neden bu bir devrimdi: ��nk� 5 dakikadan k�sa bir s�re i�inde her t�rl�
aksesuar�yla birlikte bir pencere haz�rlaman�z� olanakl� k�l�yordu.!
Bu men�s�yle, d��meleriyle kayan barlar�yla ve di�er aksesuarlar�yla sadece
nesneleri paletten �ekip ta��yarak olu�turulabilen bir pencere.
Hatta bu nesneleri di�er pencerelere, men�lere, benzer ba�ka nesnelere ba�lamak
da olanakl�yd�. Olabilecek en az program kodu olu�turuluyordu ve gerisini
tamamlamak size kal�yordu.
Bir kere yeret�lan bu nesneler herhangi bir yerde tekrar kullan�labiliyordu.
O zamanlar inan�lmazd�!
Bundan sonra, bir �ok b�y�k yaz�l�m edit�r� ayn�s�n� yapmaya �al��m��lard�:
benim d���nceme g�re, hi� bir zaman orijinalinin seviyesine ula�amad�lar.
Ve �imdi, tamamen sebest bir �ekilde b�yle bir arac�n�z olabilir! Gorm (GNUstep
Graphics Object Relationship Modeler) ad�ndaki bu arac�n yazar� Richard
Frith-Macdonald'd�r.
Gorm sadece CVS olarak GNUstep sanal doku y�resinden elde edilebilir. Bu yaz�n�n
haz�rland��� s�rada s�r�m� ise 0.1 olan bu ara� bununla birlikte bir �ok
fonksiyonu hen�z tam olmayan
bu ara�la yine de �al���labilmektedir. Interface Builder' � ke�fetmek i�in bak�n
ve hissedin,Gorm do�ru ara�t�r.
��te �ok basit (ve sa�ma) bir �rnek NeXTStep'teki e�iyle birlikte verilmi�tir.
Daha �nce s�yledi�imiz gibi, bu ara� ve onun modeli Interface Builder
bir uygulaman�n grafik aray�z�n� yaratmak i�in kullan�l�r.Tabii ki, bu
uygulaman�n �al��mas� i�in yeterli de�ildir.
Yarat�lan kodu tamamlaman�z gerekir ve de�i�ik kaynaklar� y�netebilmeniz
gerekmektedir. En son, �al��man�z� derlemeniz gerekecektir.
�imdi ikinci b�y�k ara� olan NextStep alt�ndaki Project Builder'a ve GNUstep
alt�ndaki ProjectCenter 'a geldi s�ra. Hen�z s�r�m numaras� 0.2 olan
ProjectCenter �n yarat�c�s�
Philippe C.D Robert 'd�r. Bir kez daha belirtelim, bu ara� s�r�m numaras�na
ra�men �al��an bir ara�t�r. NeXTStep alt�ndaki Project Builder ile projenizi
olu�turabilir ve tamamlayabilirsiniz.
Asl�nda yap�lmas� gereken bir �ok i� varken, bu arac� indirmek de harcayaca��n�z
�abaya de�ecek bir i�tir.
A�a��da "baba"s�yla kar��la�t�r�ld���nda ProjectCenter'�n nas�l �al��t���
g�r�lmektedir.
E�er NeXTStep veya OpenStep biliyorsan�z bu iki arac� kullanmak daha
kolay olacakt�r. E�er daha �nce hi� kullanmad�ysan�z, arkalar�ndaki �al��ma
prensbini bulman�z gerekecektir.
Bu kouyla ilgili �nerilebilecek bir �ok yaz� bulunmaktad�r. (zorunlu okuma
anlam�nda de�il). Fakat bir kere nas�l �al��t���n� anlad���n�zda... onsuz
yapamayacaks�n�z! Bu nedenle sizi uyar�yorum.
Ayr�ca GWorkspace veya GSBench gibi di�er b�y�k devrimlere de de�inmemiz
gerekiyor. GNU 3DKit da bir ba�ka muhte�em yaz�l�m par�as�d�r. OpenGL �zerinde
�al��makmak i�in tasarlanm�� bir API olan
GNU 3DKit'ye di�er uygulamalarla
birlikte http://www.nice.ch/~phip/softcorner.html ula�abilirsiniz.
Burada bahsetti�imiz ara�lar uygulamalar� "OpenStep"den "GNUstep"e ta��mak
i�in tasarlanm��t�r. Ancak bunun �ok �tesinde "Mac OS X" uygulamalar�n� da
ta��yabilmektedir. Bu �ok �nemli bir
noktayd� ve geli�meler devam etti. "OpenStepGNUConverter" ad�nda bir ara�,
"PBProject (Project Builder)"leri "GNUstep Makefile"a d�n��t�rmeyi sa�lad�. Yani
"OpenStep" projelerini mesela
Linux'unuzda derleme imkan�n�z do�du. B�yle bir projeyi derlemek i�in "nfmake"
adl� ba�ka bir araca da ihtiya� var.
"nib2gmodel" arac� da, "nib (Interface BUilder ile olu�turulan dosyalar)"
dosyalar�n� "GNUstep" alt�ndaki e�de�eri "gmodel"a d�n��t�rme imkan� sa�lad�.
Son olarak bir veritaban� k�t�phanesinden fazlas� olan "gstep-db" ile Oracle'a
ula�abilirsiniz.
NeXTStep ve OpenStep Sybase ve Oracle i�in adapt�rler sa�lad�, �yleki bu
edit�rlerden veritaban�n� sorgulamak i�in bir aray�z vard�. Oysa GNUstep ayn�
�eyleri �cretsiz sunuyor ( NeXTStep
OpenStep'de �ok pahal� olan geli�tirme ortam�na, GNUstep'te "Enterprise Object
Foundation" ad� alt�nda �cretsiz sahip olabiliyorsunuz - Ayr�ca bunun gibi pek
�ok daha �rnek mevcut).
Bu ara�lara GNUstep sanal y�re dokusundan ula��labilinir.
Sadece eski bir NeXT makinaya sahip oldu�umdan ve sab�rs�zl�kla Mac OS X'i
bekledi�imden, bahsetti�im ara�lar�n hepsini test etme f�rsat�m olmad�. Ancak
GNU 'ya 15 y�ldan beri g�veniyorum ve
bunun de�i�ece�ini de sanm�yorum! �unu rahatl�kla s�yleyebilirim ki, t�m
bahsettiklerim g�venle �al��acakt�r. Yine de bir ka� ay i�erisinde hepsini test
edece�im...
E�er bu m�thi� sistemde �al��mak istiyorsan�z, daha �nce de belirtti�im gibi
bir �ok d�k�mantasyona ula�abilirsiniz. Her ne kadar yap� basitte olsa, nas�l
i�ledi�ine dair genel bir bilginizin
olmas� gerekmekte. GNUstep sanal doku y�resinden bir �ok faydal� ba�lant�
bulabilirsiniz. Bunlardan baz�lar� �zel dikkate de�erdir.
GNUstep k�t�phanesi ,nesnel C kaynaklar�, kurulum komutlar�, s�k�a sorulan
sorular gibi genel GNUstep d�k�mantasyonu i�in
"http://www.gnustep.org/resources/documentation.html" sanal doku y�resini
ziyaret edebilirsiniz.
E�itim d�k�manlar� i�in, Nicola'n�n da favori sanal doku y�resi olan
"http://www.gnustep.it/nicola/Tutorials" yi ziyaret etmenizi �neriyorum.
GNUstep'e yeni ba�layanlar i�in de "http://www.gnustep.net/" sanal doku y�resini
�neriyoruz.
NeXt'in tuhaf hikayesi Mac OS X ad� alt�nda devam ediyor. Umar�z bu sefer
ba�ar�l� olur. 10 y�ldan eski bir i�letim sisteminin yeni kariyeri hakk�nda ne
d���n�yorsunuz ?
Muhtemelen yenilerinden daha iyi olan bir�ok uygulama tekrardan derlenecek. Mac
OS X ve NeXTStep 'in UNIX sistemleri oldu�unu da unutmamak gerekiyor. Yani
�zellikle �cretsiz Unix sistemlerinin sahip oldu�u tonlarca uygulama
potansiyel olarak GNUstep i�in haz�r durumda.
Bu bir �e�it hayal bile olsa, istedi�imiz yaz�l�m� se�me �ans�m�z art�k olacak.
Malesef bu madalyonun bir karanl�k bir de ayd�nl�k y�z� var....
�rnek olarak, kulland���m�z i�letim sistemlerinde sanal
doku taray�c�lar� a��s�ndan fazla bir �e�itlilik sunmamaktad�r. Taray�c�lar ya
Netscape(ve t�revleri) ya da Explorer olmaktad�r ki bunlar da g�venlik a����
gibi
ciddi eksiklikler bulunmaktad�r. Mac OS X'de "OmniWeb" adl� m�kemmel bir
taray�c� bulunmaktad�r. Bu taray�c�y� NeXTStep alt�nda kullanmakta ayr� bir
zevktir. Unix veya M$ i�letim sistemlerinden hangisini kulan�yor
olursan�z olun bu g�n�m�z�n d��lenen taray�c�s�d�r. Bu kadar ince sanal doku
taray�c�lar� ancak alternatif i�letim sistemleri alt�nda bulunmaktad�r: BEOS
alt�ndaki NetPositive, AmigaOS alt�ndaki AWeb gibi. Opera �ekici
g�z�kmesine ra�men maalesef benbi ikna edememi�tir. Burada bahsetmek istedi�im
�u ki, Mac OS X ve GNUstep g�n�m�zde kulland�klar�m�zdan �ok daha iyi yaz�l�m
ara�lar� sa�layacaklar. NeXTStep ile bundan 10 y�l �nce
bu t�r ara�lardan yararlanm��t�k.
Tabiki bu sadece sanal doku taray�c�lar� i�in de�il di�er yaz�l�m ara�lar� i�in
de ge�erli.
"http://www.omnigroup.com/" sanal doku y�resinden bunlar gibi bir �ok yaz�l�m
ara�lar�na eri�ebilirsiniz.
GNUstep ile Mac OS X aras�ndaki ana fark X-Window'un GNUstep te kullan�lmas�ndan
kaynaklanmaktad�r. NeXTStep hakk�ndaki en b�y�k �ikayette zaten bu idi.
GNUstep'i �nemli k�lan �ey bahsetti�im tipteki uygulamalar�n X-Window alt�nda
kullan�labilmesidir.
Bu konuda en b�y�k endi�emiz Explorer ve
ayn� firman�n �retti�i yaz�l�mlar�n Mac OS X 'e s�zabilme tehlikesidir. Bu M$
yaz�l�mlar�n�n �cretsiz Unix d�nyas�na sald�rma olas�l���d�r.
Mac OS X alt�nda geli�tirilen uygulamalar� g�rmek i�in
"http://www.apple.com/macosx/applications/ " sanal doku y�resini ziyaret
edebilirsiniz.
�imdilik yukar�da bahsetti�imiz �eyin ��pheci bir yakla��m oldu�unu varsayal�m:
bekleyip g�rece�iz !!
Bu noktada unutulmamas� gereken bir di�er �ey de, GNUstep'in geli�tirme i�in
dizayn edilmi� olmas�d�r. Daha b�y�k ilerlemeler kaydedildi�inde NeXTStep'te
oldu�u gibi uygulama geli�tirmek �ok basit olacakt�r.
GNUstep k���k bir �al��ma �er�evesinden �ok �tede, birle�mi� geli�tirme
ortam�d�r (IDE). Burada en �nemli noktalardan biride uygulamalar�n ta��nabilir
olmas�d�r, �rne�in Mac OS X'e.
Bu arada Apple'�n a��k kaynaklar�yla ilgili Darwin More'�n katk�lar�yla
"http://www.opensource.apple.com//" unutmayal�m.
Tabiki GNUstep hakk�nda soylenebilecek pek �ok �ey daha var, ancak onlar bu
makalenin kapsam�n� a�makta. Burada ama� bu muhte�em �r�n� denemenizi ve hatta
bu projenin bir par�as� olman�z� sa�lamakt�.
En b�y�k zevklerimden biri olan �cretsiz yaz�l�mlarla ilgilenmek, b�y�k
ticari yaz�l�mlardaki hatalar� gidermeye �al��mamdan kaynaklan�yor. NeXTStep
benim i�in ger�ek bir devrimdi. Ben 10 ya��ndaki
bir i� istasyonuna sahip olmaktan mutluyum ve onun tozlanmad���n� savunuyorum.
��nk� 68040/25 Mhz'lik i�lemcisi d���nda onu neredeyse her g�n kullan�yorum.
GNUstep ve Window Maker'� haz�rlayanlara
b�ylesine g�zel i�ler ��kard�klar� i�in te�ekk�r ediyorum.
NeXTStep'in en inan�lmaz �zelliklerinden biri de bir�ok �reticinin onu
klonlamaya �al��m�� olmas� ama �rettikleri �r�nlerinin hep hatal� olmas�d�r.
�imdi Redmond Krall���na bir at�fta bulunal�m, W95
pencerelerini hat�rl�yor musunuz? NeXTStep'in ekran g�r�nt�lerine bak�n,
NeXTStep ilk olarak Amerika'da 1987 ler de ve Avrupa'da 1990 larda kullan�ld�.
Kolayca anla��labilece�i gibi M$'�n benzer �r�nlerinden en
az 5 y�l �nce NeXTStep'te vard�. Hatta iki dizin aras�nda u�u�an �ekiller ilk
Seattle yak�nlar�nda, 1991 y�l�nda ke�fedildi ve NeXTStep 2.1 ile sunuldu. �lk
ba�larda bunu Redmond'da kopyalamad�lar ve daha
iyisini yaparak NeXT' insanlar� sat�n ald�lar. Pek adil g�r�nm�yor de�il mi?
GNU �cretsiz yaz�l�m s�z konusu oldu�unda tek kaynakt�r ve bunu hakeder. T�m
d�nya GNU ya sahiptir ve t�m i�letim sistemleri onun yapt��� �al��mlardan
faydalan�r. ��letim sistemi ne olursa olsun GNU'nun derleyicileri
yap�lanlar�n i�inde en iyileridir. Bu di�er yaz�l�m ara�lar� i�inde ge�erlidir.
GNU'nun projeleri de, yaz�l�m ara�lar� kadar m�thi�tir ve GNUstep'te bunlardan
biri. Bu arada NeXTStep bir GNU dizini var...
Siz de benim gibi �cretli ya da �cretsiz Unix masa �st� ortam�ndan tam tatminkar
de�ilseniz GNUstep'i deneyin, seveceksiniz ! Dahas� bir daha onsuz
�al��amayacaks�n�z.
E�lenin!
Ne g�zel bir d�nemde ya��yoruz!
|
G�rsely�re sayfalar�n�n bak�m�, LinuxFocus Edit�rleri taraf�ndan yap�lmaktad�r
© Georges Tarbouriech, FDL LinuxFocus.org |
�eviri bilgisi:
|
2002-10-30, generated by lfparser version 2.31