|
|
Bu makalenin farkl� dillerde bulundu�u adresler: English Castellano Deutsch Francais Turkce Polish |
Ralf Wieland <rwieland-at-zalf.de> Yazar hakk�nda: Linux'u 0.99pl12 s�r�m�nden bu yana daha �ok �evre benze�tirimleri, sinir a�lar� ve bulan�k sistemleri programlamak i�in kullan�yorum. Elektronik ve donan�mlar da ilgimi �ektiklerinden, bu konularda da Linux'u kullan�yorum. T�rk�e'ye �eviri: Cemil Sa��ro�lu <sagiroglu-at-hotmail.com> ��erik: |
N�fus geli�imini anlamak�zet:
Bu yaz� "�imdiki yap�s�n� korudu�unda, 50 veya
100 y�l sonra n�fus yap�s�� nas�l olacak?" sorusuyla
ilgilidir. Bu soruya kendi �ap�mda bir cevap verebilmek i�in
QT k�t�phanesi kullan�larak yazd���m program� sizlerin kullan�m�na
sunuyorum. Baz�lar�n�z bu programdan
faydalanabilir ve hatta katk�da bulunabilirsiniz.
|
Yabanc�lar�n �lkemize g�� etmesi ve uyum sa�lamas� politikac�lar�n s�rekli tart��t��� konulardan biridir. �irketler �r�n yap�lar�n� n�fus yap�s� ve geli�imine g�re belirlemektedir. Ge�enlerde, �ok yak�n bir zamanda Almanya'da araba sat�n alan kitlenin �o�unlugunun emeklilerden olu�aca��n� okudum. Sa�l�k sistemi, emeklilik sistemi gibi t�m sistemler n�fus geli�imine dayanmaktad�r.
Bu konuda bir�ok ara�t�rma yap�lmakta, ayr�nt�l� �al��malar yay�nlanmaktad�r. Buna kar��n halk�n �o�unlu�u n�fus geli�iminin arkas�ndaki s�re�lerden habersizdir. Burada konunun politik ve bilimsel y�n�nden �ok kendi deneylerimize bakaca��z. 50 veya 100 y�l i�inde n�fusun ne olaca��na (bir noktaya kadar e�lenceli de olsa) neden bir g�zatm�yoruz? Insanlar �lkeyi terkederse veya ters g�� olursa durum ne olur? Bu ama�la t�m bunlar� s�nayabilmek i�in bu QT program�n� geli�tirdim.
Hemen hemen herkes gazetelerde g�rd��� n�fus piramidinin nereden geldi�ini merak etmi�tir. S�zgelimi 50 y�l sonra n�fus nas�l olacak? Bu diyagramlar hangi bilgiye dayan�yor?
D���nd���n�z zaman fark�na varacaks�n�z ki bunlar�n hepsi do�an �ocuk say�s�na, �len insan say�s�na, s�z konusu co�rafik b�lgeden yap�lan g�� (i�ten d��a) ve tersine g��e (d��tan i�e) ba�l�d�r.
N�fus diyagram� olu�turmak i�in bilinmesi gereken ilk �eyle ba�layal�m: Do�um oran�. Her y�l belli say�da �ocuk do�ar. Do�um oran� bir kad�n�n hayat� boyunca sahip oldu�u ortalama �ocuk say�s�d�r. Bu oran �lkeden �lkeye farkl�l�k g�sterir ve k�lt�r, ekonomik �artlar, e�itim, gelenek gibi etkenlere ba�l�d�r. Almanya'da bu oran 1.3 �ocuk/kad�n'd�r.
Baz� �lkeler di�erlerine g�re daha �ocuk seven/sahip olan �lkelerdir. �te yandan baz� �lkelerde �ocuk ya�l�l���n g�vencesi olarak alg�lan�r. Bizim i�in do�um oran� program�n ba�lang�� noktas�d�r ve 0 ila 10 aras�ndaki de�erleri alabilir. Bu demektir ki �e�itli durumlara uyarlayabilmek i�in do�um oran�n� ayarlayabiliriz.
Do�an �ocuk say�s� sadece do�um oran�na de�il do�urganl�k ya��ndaki (15-45 ya�lar� aras�) kad�n say�s�na da ba�l�d�r. Modelimizde do�urganl�k ya��ndaki kad�n say�s� basit�e toplan�r ve do�um oran� ile �arp�l�r. Y�l ba��na do�an �ocuk say�s�n� hesaplamak i�in bu rakam 45-15=30 ile b�l�n�r. Bu, ortalama her kad�n�n hayat� boyunca do�um oran�ndaki say� kadar �ocuk sah�b� oldu�u tahminine dayan�r. Baz�lar�n�z do�um oran�n�n bu kadar kesin ve yanl��s�z olup olmayaca�� konusunda ��pheye d���yor olabilirsiniz. Bir kad�n 7 �ocuk sahibi olabilir, di�eri hi� �ocuk sahibi olmayabilir. Bu, istatisti�in bir konusudur ve ilgili k�t�phaneden bilgi al�nabilir. Program�m�zda, kesin istatistikten �ok deneme olana�� olmas�yla daha �ok ilgiliyiz. S�zgelimi Almanya'da, aile ba��na 3 �ocuktan daha fazlas�na sahip olmak yayg�nla��r ve moda olursa ne olur?
�ocuklar�n do�du�u yerde ayn� zamanda insanlar �l�r, bu do�al bir olayd�r. �l�m oran� tek farkla do�um oran�na benzer, o da, �l�m t�m insanlar i�in ge�erlidir, ancak do�um sadece kad�nlar i�in ge�erlidir. (Tabii ki erkekler de do�um oran�nda bir rol oynarlar, ama bunun tart���laca�� yer buras� degil ;-)). Bir bireyin ya�� tabii ki �l�m oran�nda etkili olan ba�l�ca nedenlerdendir. �statiksel olarak ya�l� insanlar�n �lmesi gen�lere g�re daha olas�d�r. Almanya'da, resmi bir �l�m oran� tablosu vard�r. Bu tablo, sigorta �irketleri taraf�ndan sigorta �demelerini hesaplamak i�in kullan�l�r. Program�m�z �l�m oran� tablosundaki bu verilere dayanmaktad�r. Di�er �lkeler i�in bu verileri de�i�tirmek zorundas�n�z.
Sanayile�mi� �lkelerde �l�m oran� sadece ya�a ba�l� olmal�d�r, sosyal durum gibi ek nedenlere de�il. Ancak Meksikal� bir arkada��m bunun evrensel olarak uygulanamayaca��n� belirtti. Program�m�zda �l�m oran� sadece ya�a ba�l�d�r. �steyen olursa, program� de�i�tirerek sosyal nedenleri de katabilir. Belki birisi bunu yapmak ister.
Son olarak g���n de dikkate al�nmas� gerekiyor. A��k�as� g�� olgusu �nemli bir rol oynam��t�r. S�zgelimi, �nceki y�zy�llarda k�yl� n�fus �ehre g�� etme e�iliminde idi. Y�ksek do�um oran� n�fus kayb�n� telafi etti�i i�in bu durum �nemli bir sorun olu�turmamaktayd�. Bug�nlerde ise, g�� olay� farkl�d�r. Ancak, k�yden kente g�� hala �nemli bir olgudur ve modern Almanya'da gelecekte baz� b�lgelerin tenhal���na neden olacakt�r.
Sosyal ve k�lt�rel olanaklar�n bozulmas�n�n da etkisiyle t�m bu g�� s�reci kendi kendini h�zland�ran durumdad�r. �ocuklar�n az ya�ad��� bir b�lgede �ocuklar i�in olanaklar�n olmas� �nemli de�ildir. Ayn� zamanda �ocuklar i�in olanaklar�n olmad��� bir yere o kadar �ok kimse gitmek istemeyecektir. Ayn� �ey k�lt�rel olanaklar i�in de ge�erlidir. Fazla ayr�nt�ya girmeden, g���n �ok say�da ve �e�itli nedenlare ba�l� oldu�u a��kt�r. Programda dikkati �eken en �nemli nokta, bir b�lgeden ayr�lan insanlar�n ya� yap�lar� ile o b�lgeye gelen insanlar�n ya� yap�lar�ndan farkl� olmas�d�r. Bunu programa yans�tmak i�in "Distribution" (da��l�m) de�i�kenini "./demogra/demogra1.cpp" kaynak dosyas�nda kendi gereksinimleriniz do�rultusunda uyarlayabilirsiniz. Ancak, bu ilk uygulamalar i�in gerekli olmamal�d�r.
Immigration (i�e g��) ve Emmigration (d��a g��) alanlar�, bu veriler i�in giri� yerleridir ve tam de�er al�rlar. E�er, bir b�lgeye 10.000 kisi g�� etmi�se Immigration (i�eriye g��) alan�na 10.000 girin.
Son olarak, hepimiz her y�l 1 ya� ya�lan�yoruz. Bunu hesaba katmak i�in y�l d�ng�s� 40 ya��ndaki bir insan� 41 ya� yapar. Step (ad�m) girdi alan� size bir kerede birden fazla y�l kadar ilerleme olana�� sunmaktad�r. S�zgelimi, bu alana 10 girerseniz, model size 10 y�ll�k ilerlemeyi tek hamlede verecektir.
Program�n kullan�c� aray�z�ne bir g�zatal�m:
Yukar�da tan�mlanan girdi alanlar� ekran�n sol kenar�na yerle�tirilmi�tir. Her ad�mdan sonra, kad�n ve erkek say�lar� g�sterilmektedir. Bu alanlar sadece ��kt� i�indir. Ayn� �ekilde, t�m grafik sadece hayalde canland�rma amac� i�indir. Sol alt kenardaki d��meler benzetimi denetlemek i�indir. Step (ad�m) d��mesi benzetimde bir ad�m i�letir. Reset (yeniden yerle�tir) d��mesi herseyi ba�lang�� de�erine �evirir. Modelin durumunu "simulation.dat" dosyas�na kay�t edebilirsiniz. Dosya kaydetme s�ras�nda o anda belirli bir ya�a sahip kad�n ve erkeklerin say�lar� i�erilmektedir. Dosya �zerinde apayr� bir inceleme de yapmak m�mk�nd�r. Help (yard�m) ve Quit (��k��) d��melerini a��klamaya gerek yoktur.
Grafi�in alt k�sm�ndaki ��kt� alan� t�m ya� gruplar�ndaki kad�n ve erkek say�lar�n�n en b�y�k de�erlerini g�stermektedir. �ubuklar�n boyutlar�, �eklin b�y�kl���ne ba�l� oldu�una dikkat edin. En iyi ��z�m bu olmayabilir ama �u anda ba�ka bir se�enek d���nemiyorum. Ba�ka �nerisi olan var m�?
Bunun d���nda, benzetim kendi kendini a��kl�yor olmal�d�r. E�er, girdi de�erleri a��r� u� de�erler al�rsa, s�zgelimi, bir b�lgeye g�� edenlerin say�s� �ok olursa, ya� piramidinde bo�luklar g�r�necektir. Bu tip bir sonu�, pratikte beklenmedi�i i�in, girdi de�eri kabul edilebilir bir de�er olmal�d�r. Di�er yandan, patolojik bir olay, AIDS gibi, b�yle bir duruma sebep olabilir mi? Belli bir ya� grubundaki ki�ilere AIDS bula��rsa, di�er insanlar bu b�lgeyi terkedebilir.
Program GPL telif hakk�na sahiptir. QT'ye ili�kin TrollTech telif hakk� uygulanmaktad�r.
Program�n kurulu�u olduk�a basittir. �nce uyulamay� kaynaklarda belirtilen adresten indirin. demographie-0.2.tar.gz dosyas�n� a�mak i�in tar zxvf demographie-0.2.tar.gz buyru�unu kullan�n. make veya daha �nce kullan�lan qmake buyru�uyla yeni olu�turulan dizinden kurulu�a ba�lay�n. Bunun i�in �n�artlar QT3 ve gcc'dir. Program SuSE 8.0 ve SuSE 8.1 alt�nda ba�ar�yla �al��m��t�r ve di�erleriyle de �al��mas� gerekir.
Program� ba�latmak i�in buyruk sat�r�na ./demographie girin. demo.csv dosyas�n�n ayn� dizinde oldu�undan emin olun. Bu dosya y�llar�, kad�n ve erkek say�lar�n�, kad�n-erkek �l�m oranlar�n� bir virg�lle ayr�lm�� bi�imde i�erirmektedir. E�er, verileri belli bir b�lge i�in uyarlamak isterseniz, bu dosya i�inde yapabilirsiniz. Bizim �rnegimizde Almanya verileri i�in kaynak bir gazete idi. Veriler kesin olmayabilir, ancak bizim denemelerimiz i�in yeterlidir.
Program belirli bir b�lgenin benze�iminden olu�mu�tur. Sistem, "�yi tan�mlanm�� co�rafi bir b�lgenin (Berlin'in kuzey k�rsal�) n�fusu nas�l geli�ecektir?" sorusuna cevap bulmak i�in tasarland�. Sistem �zellikle, gen� ailelerin Berlin yak�nlar�na geli�ini ve gen� insanlar�n Almanya'n�n bat�s�na hareket etmesini inceledi. Sonu�lar b�lgeden b�lgeye b�y�k farkl�l�klar g�stermektedir. Baz� b�lgelerin n�fusu art�yor baz�lar�n�nki azaliyor. �zellikle uzak b�lgelerdeki n�fus gittik�e seyrekle�iyor. Bu duruma yukar�da de�indi�imiz "kendi kendini h�zland�rma" etkisi neden oluyor.
Tahminlerimizde dikkatli olmak zorunday�z, ��nk� de�erlendirmemize ilgili etkenlerin hepsi dahil edilmemi�tir. S�zgelimi, tele-�al��ma sayesinde Berlin'e olan mesafe art�k tahmin edildi�i kadar �nemli de�ildir. Baz� b�lgelerin sanayi b�lgesine �evrilmesi kendi ba��na ba�ka bir senaryo olabilir. Bu y�zden model, y�nelim olarak �imdiki durumun bir devam�n� sunmaktad�r.
Program� d�nyan�n ba�ka b�lgelerine uygulamak istersek ba�ka s�re�leri g�z�n�nde bulundurmam�z gerekecektir. S�zgelimi, Meksika'n�n k�rsal� gibi tamamiyle farkl� bir b�lge i�in uygulamak ilgin� olabilir. Burada bir�ok yeni d���nceye gerek duyulacakt�r. Belki birisi bunu daha detayl� bir �ekilde ara�t�r�r ve program� ba�ka b�lgelere uygular. Bu konuda �nerileri ve d���nceleri olanlardan yeni �eyler duymak beni sevindirecektir.
Linux toplulu�na b�ylesine harika bir i�letim sistemini geli�tirdi�i i�in t�m kalbimle te�ekk�r ederim. G�zal�c� QT ve onu Linux i�letim sisteminde kullan�ma sundu�u i�in Troll Tech �irketine te�ekk�r ederim. Ayr�ca, FSF'ye geli�tirdi�i bir�ok ara�tan ve buradaki �al��man�n onsuz var olamayaca�� gcc'yi yaratt��� i�in �zellikle te�ekk�r etmek istiyorum.
Kolay gelsin!
|
G�rsely�re sayfalar�n�n bak�m�, LinuxFocus Edit�rleri taraf�ndan yap�lmaktad�r
© Ralf Wieland, FDL LinuxFocus.org |
�eviri bilgisi:
|
2003-07-22, generated by lfparser version 2.43